Vata powstała z połączenia jakości Przestrzeni i Powietrza. Charakteryzuje się lekkością, suchością, kruchością, nieregularnością, szorstkością, drobymi rozmiarami, ruchliwością i zimnem. W zachowaniu ludzkim, w powierzchownej charakterystyce wyróżnia się nadpobudliwością, nerwowością, strachem, niepewnością ale z drugiej strony bujną wyobraźnią, kreatywnością, aktywnością fizyczną, spontanicznością i szybkim przyswajaniem wiedzy.

Pitta jest połączeniem Ognia i Wody charakteryzuje się ciepłem, wilgotnością, lepkością, tłustością, regularnością rozmiarów i kształtów, zapałem i żywiołowością. W zachowaniu ludzkim odzwierciedla gwałtowność, wybuchowość, frustrację, gniew, upartość, niecierpliwość. Jej bardziej pozytywne jakości to dobra organizacja pracy, sumienność, wytrwałość, precyzyjność, predyspozycje przywódcze i ambicja.

Trzecią z Dosz jest Kapha. Ta z kolei powstała z połączenia Wody i Ziemi i charakteryzuje się stałością, ugruntowaniem, zimnem, wilgotnością, gładkością, słuszymi rozmiarami, spokojem i powolnością. W zachowaniu ludzkim cechuje się lenistwem, powolnym zachowaniem, odkładaniem rzeczy na póżniej, ale również bardzo dobrą, trwałą pamięcią, stabilnością, oddaniem, cierpliwością, ciepłem, przyjaznym usposobieniem, wytrwałością i fizyczną siłą.

Te reprezentowane przez Dosze jakości odnaleźć można w każdym ze zjawisk natury np. w porach roku, porach dnia, w fazach życia, w szerokości geograficznej, ale przede wszystkim w fizycznej i psychicznej naturze człowieka. Trafne odczytanie właściwych jakości przypisanych konkretnej jednostce teoretycznie umożliwia osiągnięcie harmonii w życiu zewnętrznym i wewnętrznym. Jednak, aby osiągnąć sukces potrzebne jest pozbycie się niestosownych dla danej doszy nawyków i systematyczność nowo wprowadzonych zmian.

Co zrobić, aby rozpoznać własną, ajurwedyjską naturę? Jak określić dominującą w nas Doszę? Jak wykorzystać tę wiedzę w osiąganiu duchowej i fizycznej harmonii?

Podczas rozpoznawania własnej psychofizycznej struktury, brane są pod uwagę dwie charakterystyki: Prakriti i Vikriti.

- Prakriti - odnosi się do wrodzonych psychofizycznych jakości. Według Ajurwedy utrzymanie tych wrodzonych jakości w stanie równowagi, przyczyni się do zachowania zdrowia, witalności i długowieczności.

Człowiek posiada wszystkie trzy Dosze, ale w większości wypadków zawsze jedna z nich jest dominującą. Możemy być osobami pojedyńczych typów, gdzie silne odziaływanie ma tylko jedna dosza: Vata, Pitta, bądź Kapha. Popularne są również dualne typy: Vata-Pitta, Vata- Kapha, Pitta-Vata, Pitta-Kapha, Kapha-Vata, Kapha-Pitta, gdzie obie dosze mają duży wpływ na wygląd i zachowanie jedostki. Zdarzają się również osoby trójdoszowe, u których wszystkie trzy dosze mają podobną siłę oddziaływania.

- Vikriti natomiast charakteryzuje jakości dosz nietowarzyszących człowiekowi od narodzin, ale pojawia się w danym momencie i niekorzystnie wpływa na stan naszego zdrowia psycho-fizycznego. Różnych jakości dosz można doszukać się w każdym elemencie natury i to one mają ciągły wpływ na człowieka. Stąd Vikriti to wpływ czynników zewnętrznych takich jak zmiana pór roku, zmiana otoczenia, sytuacje rodzinne, sytuacje zawodowe, relacje z ludźmi czy nawet pokarm, który spożywamy.

W celu określenia prawidłowego Prakrity i dysharmonizującego Vikrity, przeprowadza się konsultacje i wywiad za pomocą testów.

Posiadając już określoną wiedzę na temat swojej osobistej psycho-fizycznej struktury - można wykorzystać pięć ajurwedyjskich metod balansujących, pomagających w zachowaniu harmonii.